Czas w kalendarzu mija bardzo szybko, nadszedł czas na artykuł o świętach wielkanocnych w polskiej kulturze, tradycji i historii. A żeby była Wielkanoc, to musimy także wspomnieć o wielkim tygodniu i triddum paschalnym.
Wielki Tydzień
Niedziela Palmowa rozpoczyna Wielki Tydzień, czyli czas przygotowania duchowego i materialnego na najważniejszy okres dla katolików.
Jest to czas gruntownego przygotowania domów, skrupulatnego sprzątania i wymiatania nagromadzonych zimą przedmiotów oraz kurzu. W okresie tym odświeżano i bielono domy, przyzdabiano je, aby jak najpiękniej wyglądały na nadchodzące Święta.Zwyczaj ten do złudzenia przypomina porządki, którym oddawali się Słowianie w przygotowaniu do Jarych Godów. Nadchodzącą wiosnę i budzącą się przyrodę powoli już było widać, a to dodawało energii i motywacji do wykonywania wszystkich niezbędnych czynności. Dodatkowo bacznie obserwowani przyrodę od środy do soboty, gdyż pogoda w te dni była wróżbą pogody na cały rok. Środa odpowiadała – wiośnie, czwartek – latu, piątek – jesieni a sobota – zimie.
Triduum paschalne
Jest to jedna spójna liturgia rozciągnięta na trzy dni, które w Kościele Katolickim przedstawiają trzy etapy misterium Odkupienia. Misterium rozpoczyna się Ostatnią Wieczerzą – zapowiedzią ofiary (Wielki Czwartek), następnie przeżywa się wydarzenia pojmania i męczeńskiej śmierci Pana Jezusa (Wielki Piątek), po czym następuje złożenie do grobu i Zmartwychwstanie (Wielka Sobota).
Mówimy więc o jednym, trwającym nieprzerwanie od wieczerzy Pańskiej do nieszporów Zmartwychwstania Chrystusa nabożeństwie. Jest to też jedyny okres w roku kiedy kontemplowane są wydarzenia w czasie wyrównanym z aktualnym okresem liturgicznym.
W Wielki Czwartek obchodzi się pamiątkę Ostatniej Wieczerzy i ustanowienia Eucharustii. W Wielki Piątek Drogi Krzyżowej i Męki Pańskiej oraz złożenie do grobu. W Wielką Sobotę, czas ciszy i oczekiwania na Zmartwychwstanie a także poświęcenie wody i ognia.
Święcenie pokarmów
Ważnym elementem w polskiej tradycji wielkanocnej jest sobotnie święcenie pokarmów, które odbywa się rano.
W dawnych czasach to kapłan objeżdżał dworki i chaty, celem wyświęcenia pokarmów przygotowanych na święta. Nie obeszło się bez częstowania księdza smakołykami i domowymi trunkami. Po całym dniu jeżdżenia z posługą i przyjmowania oferowanego poczęstunku, często zdarzało się, że mocno spity kapłan nie był w stanie odprawić wieczornej mszy,. Trudno było odmówić, zwłaszcza, że musiał również dyplomatycznie działać ze względu na niesnaski związane z kolejnością jego odwiedzin.
Już w XX w. jedzenie zaczęto przynosić do kościoła i mieściło się ono w koszyku. Zawartość wielkanocnej święconki mogła różnić się w różnych regionach, ale nie mogło braknąć: chleba, pomalowanych jajek, wędlin, chrzanu i soli oraz symbolu świąt, czyli wielkanocnego baranka. Każdy z tych produktów miał symboliczne znaczenie: chleb – Chrystus, jajka – odradzające się życie, chrzan – siła fizyczna, pokonanie goryczy męki pańskiej, wędlina – zdrowie i dostatek, sól – odstrasza zło a ta w święcące chroni przez zepsuciem.
Zmartwychwstanie Chrystusa
Nie ma dokładnej informacji, kiedy to Zmartwychwstanie nastąpiło i w różnych krajach różnie jest obchodzone. W Polsce jest to tradycyjna najwcześniejsza Msza, zwana również z łaciny rezurekcją. Chociaż już podczas sobotniego nabożeństwa świętowane jest Zmartwychwstanie Pana Jezusa. To wtedy zaczynają ponownie bić dzwony, które ucichły w momencie śmierci Jezusa w Wielki Piątek. Wtedy również wierni zaczynają głosić wesołą nowinę o Zmartwychwstaniu, głośno, radośnie i donośnie wołając: “Alleluja!”, co z hebrajskiego oznacza “wychwalajcie Jahwe”.
Autorka: Adriana Fontanarosa
Na podstawie:
https://www.gov.pl/web/kultura/tradycje-srody-popielcowej
https://m.niedziela.pl/artykul/25032/nd/Sroda-popielcowa-w-tradycji
https://blog.e-polish.eu/wielki-post-i-jego-zwyczaje/
https://www.wilanow-palac.pl/wielki_post_i_wielkopostne_zwyczaje_staropolskie.html
